Museaal gemaal
Het dieselgemaal is sinds 1988 niet meer in gebruik, de taken werden overgenomen door een elektrisch gemaal. Hierop volgde dat er in 1989 de Stichting Beheer Dieselgemaal polder Overdie-Achtermeer ‘J. J. Schilstra’ werd opgericht, die de zorg voor het dieselgemaal overnam van de gemeente Alkmaar. Met behulp van vrijwilligers wordt het sindsdien als een museaal gemaal beheerd. Het dieselgemaal heeft in 1994 de beschermde status van provinciaal monument gekregen van de Gedeputeerde Staten van Noord-Holland.
In 2011 ging het dieselgemaal over naar woningstichting Van Alckmaer voor Wonen. De beheerstichting werd bij die gelegenheid opgeheven. Sinds 2019 fungeert erfgoedstichting Adapt als vriendenstichting, die de vrijwilligers ondersteunt.
Zeldzaam
Het complex bestaat uit een machinegebouw en een originele machinistenwoning. Deze combinatie is een zeldzaam geworden element in de geschiedenis van de waterhuishouding in Noord-Holland. Het complex is een goed en gaaf voorbeeld van een ruwolie- of dieselgemaal in een ongedeelde ruimte.
Het is daarmee een vroeg voorbeeld van het functioneren van dieselbemaling zoals dat aan het begin van de twintigste eeuw tot ontwikkeling kwam. De dieselmotor is de enige Werkspoor dieselmotor van die leeftijd die nog zonder onderbreking functioneert.
Waardenstelling
Het gemaal is enkele jaren geleden door de Gemalenstichting beoordeeld als zeer waardevol, op grond van de criteria Oorspronkelijkheid en Zeldzaamheid.
Ook bij een eerdere uitgebreide inventarisatie en waardestelling van de NGS, die eind vorige eeuw werd uitgevoerd, had het gemaal in zijn typologische hoofdsoort al de hoogste waarde. Bij de waardestelling werden de kwaliteiten van de volgende criteria betrokken: opvoerwerktuig, aandrijfwerktuig, ensemble met andere waterstaatkundige elementen, situering en gebouw.
De score kwam tot stand door puntentoekenning en weegfactoren op basis van de eigenschappen oorspronkelijkheid, plaats in de ontwikkeling en compleetheid.
Provinciaal monument
De hoge waardering voor gemaal Overdie- Achtermeer is geheel in lijn met de aanwijzing van het gemaal tot provinciaal monument door de provincie Noord-Holland in 1994.
